Papieren werkelijkheid: hogere boete dus minder zwartrijders

Een mooi voorbeeldje van een papieren werkelijkheid…

Onlangs zijn de boetes voor zwartrijden in het openbaar vervoer verdubbeld. Staatssecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur en Milieu) wil namelijk het aantal zwartrijders “drastisch terugdringen”.

Toen ik me afvroeg of dit zou werken vond ik het een vreemde beslissing.

Ik verwacht dat het verhogen van boetes het zwartrijden op papier zal terugdringen, maar dat er in de werkelijkheid niets verandert.

Wat is rechtvaardig?

Bij het uitschrijven van een boete is de overeenstemming van de overtreding en de bijbehorende straf belangrijk. Voor iets kleins verwacht je een kleine boete. Voor iets ernstigs een grote boete of straf.

Als een controleur een boete uitschrijft, maar het zelf eigenlijk moeilijk te verkopen vindt dat hij deze moet uitschrijven, motiveert dat niet de boete uitschrijven. “Dan maar een waarschuwing”, zal hij denken.

Ook zal de toenemende mate van geweld in het openbaar vervoer ervoor zorgen dat de controleer zich wel twee keer achter zijn oren zal krabben voordat hij een boete uitschrijft. Immers, als de zwartrijder zijn opgelegde straf niet rechtvaardig vindt (“Ik ga écht geen € 70,- betalen voor zwartrijden op een traject van € 4,-“, en vergelijkbare redeneringen) bestaat de kans dat hij agressief reageert. De verhoging van de boete versterkt deze mogelijkheid dus alleen maar.

Het resultaat? Controleurs voelen zich minder gemotiveerd te controleren en geven misschien vaker een waarschuwing. Of, ze laten het er helemaal bij zitten, om agressief gedrag te voorkomen.

Daarmee gaat de pakkans dus omlaag…

Pakkans

De pakkans is belangrijker dan de hoogte van een boete. Als je weet dat je ergens niet voor gepakt kunt worden, dan maakt de hoogte van de boete niet meer uit.

„Bewuste zwartrijders wegen de pakkans en de hoogte van de boete af tegen het voordeel van zwartrijden”, zegt Mansveld zelf. Maar de kans neemt dus af, door het persoonlijke effect van het uitschrijven van boetes op de controleurs.

Resultaat

Wordt zwartrijden met het besluit de boetes te verhogen dus “drastisch teruggebracht”?

Nee, de drempel om een boete uit te schrijven wordt verhoogd. Dus de controleur is minder gemotiveerd een boete uit te schrijven. De boete is immers niet in overeenstemming met de overtreding en hij loopt meer risico op agressief gedrag.

Wel worden er minder zwartrijders gepakt, omdat hiermee de pakkans omlaag gaat.

Het resultaat? Op papier werkt het verhogen van boetes. Minder mensen worden gepakt, want de boete is verhoogd. Er zijn dus minder geregistreerde zwartrijders. Het zal dus een succesvolle beslissing zijn.

Maar in de praktijk verandert er niets…

Foto: ANP